2015, Αφιέρωμα στο «Gruppo ΣΙΓΜΑ»

Αφιέρωμα στο «Gruppo ΣΙΓΜΑ»: CANIARIS, CONDOS, NIKOS, TSOCLIS, GAΪΤΙS

Το καλοκαίρι του 2015, παράλληλα με την έκθεση «Ο Βανδαλισμός ως πηγή έμπνευσης», το Μουσείο φιλοξένησε, ως μία ακόμη ευκαιρία κατανόησης της πορείας της σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, ένα Αφιέρωμα στην Ομάδα ΣΙΓΜΑ. Η καλλιτεχνική αυτή κίνηση οργανώθηκε το 1958 από 5 Έλληνες, νέους τότε, επαναστατικούς και φιλόδοξους ζωγράφους: τους Βλάση Κανιάρη, Δημήτρη Κοντό, Nίκο (Κεσσανλή), Κώστα Τσόκλη και Γιάννη Γαῒτη.

Το 1956-57, οι εικαστικές τέχνες στην Ελλάδα ζούσαν μια αυτάρεσκη καθυστερημένη πρωτοπορία, που είχε κατορθώσει να επιβάλει η προικισμένη γενιά του 30, εισάγοντας -από τη Γαλλία κυρίως- τρόπους έκφρασης, που όμως είχαν ήδη εκπνεύσει, προσπαθώντας να εκφράσει μέσω αυτών των τρόπων, μια ελληνική υποθετική πραγματικότητα. Και το κατάφερε. Οι ελάχιστοι όμως καλλιτέχνες που είχαν ασπαστεί τα πιο πρόσφατα κινήματα της παγκόσμιας τέχνης, δεν έβρισκαν χώρο και κατανόηση.

Οι πέντε νέοι ζωγράφοι, που ίδρυσαν το 1959 το Gruppo ΣΙΓΜΑ στη Ρώμη,  οι Caniaris, Condos,  Nikos, Tsoclis και Gaitis, όταν χρειάστηκε να αντιπαρατεθούν με τη διεθνή πρωτοπορία, εκτός από το ταλέντο τους, δεν είχαν στις αποσκευές τους παρά τη διδασκαλία της Γενιάς του 30, μια φιλία μεταξύ τους από τα φοιτητικά τους χρόνια και την πίστη ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες θα έπρεπε επιτέλους να συμβάλουν στη διαμόρφωση της παγκόσμιας καλλιτεχνικής πραγματικότητας  και όχι απλώς να  τη θαυμάζουν και να την προσκυνούν. 

Αυτή ήταν  η πρώτη  φορά, που Έλληνες καλλιτέχνες  ομαδικά  συνειδητά και έμπρακτα  διεκδίκησαν μια θέση στο πεδίο της  διεθνούς σύγχρονης Τέχνης.  Μέχρι τότε και μέχρι σήμερα,  πολλοί και σημαντικοί Έλληνες καλλιτέχνες ζούσαν και ζουν  στο εξωτερικό, αλλά ενεργούσαν  και ενεργούν  ως  μονάδες, προσπαθώντας να ενταχθούν στο καλλιτεχνικό δυναμικό των χωρών που τους φιλοξενούν.

Η Ρώμη τότε, μόλις δέκα- δώδεκα χρόνια μετά από την τραγική ήττα της Ιταλίας στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο (!), είχε ήδη μετατραπεί σε μια πρωτεύουσα που έβριθε από ιδέες, καλλιτέχνες, ιστορικούς τέχνης και γκαλερί. Παρά ταύτα, ή μάλλον εξαιτίας αυτού, δέχτηκε με ενθουσιασμό και αυτή την Ελληνική Ομάδα, όπως είχε δεχτεί δυο τρία χρόνια πριν, το Ισπανικό Gruppo El Paso.

Και όπως οι Ισπανοί αυτοί καλλιτέχνες έκαναν στη συνέχεια μεγάλα διεθνή ονόματα, με την υποστήριξη βέβαια του Ισπανικού Κράτους,  έτσι και οι δικοί μας πέντε καλλιτέχνες, έγραψαν ο καθένας τη δικιά του ιστορία, χωρίς όμως καμιά οργανωμένη κρατική υποστήριξη. Αν και ως Ομάδα έκαναν μόνο δύο εκθέσεις, μία στη Νάπολη στη "Galleria San Carlo” και μια στη Μπολόνια, στη Galleria "Il Cancello”, δεν πέρασαν απαρατήρητοι. 

 Ο Carlo Barbieri στην εφημερίδα "Il Mattino" στις 31/12/1959 μεταξύ άλλων γράφει:   

Το 1960, και οι πέντε καλλιτέχνες μετοικούν στο Παρίσι. Κρατούν πάντα τους πνευματικούς και φιλικούς δεσμούς, όμως ακολουθεί ο καθένας, επιτυχώς, τον δικό του δρόμο, μετέχοντας έντονα την ευρωπαϊκή καλλιτεχνική ζωή.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Νίκος Κεσσανλής, ο Βλάσης Κανιάρης και ο Δημήτρης Κοντός επιστρέφουν στην Ελλάδα και γίνονται καθηγητές αντίστοιχα στην ΑΣΚΤ, το Μετσόβιο και τη Σχολή Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης. Λίγο αργότερα θα ακολουθήσει και ο Γιάννης Γαϊτης για προσωπικούς λόγους. Τελευταίος, ο Κώστας Τσόκλης θα επιστρέψει οριστικά στην Αθήνα το 1985.

Από τα 5 μέλη του Gruppo ΣΙΓΜΑ, κάποιοι άφησαν το στίγμα τους στο χάρτη της Παγκόσμιας Τέχνης και ασφαλώς συνέβαλαν και οι πέντε, στην αλλαγή του καλλιτεχνικού κλίματος της χώρας μας. 

"Οι 5 νέοι τότε καλλιτέχνες τόλμησαν σαν Ομάδα και όχι μεμονωμένα, να διεκδικήσουν με εθνική ταυτότητα, μια θέση στο διεθνές εικαστικό γίγνεσθαι. Δεν εισήγαγαν στη Χώρα μας Τέχνη, αλλά εξήγαγαν πάθος για παγκόσμια συμμετοχή. Ήξεραν πως μόνο έτσι θα δικαίωναν τη δημιουργική τους ύπαρξη», λέει ο Τσόκλης, o οποίος στη μνήμη του Gruppo, αφιερώνει την εκδήλωση αυτή «55 χρόνια μετά…», στο Μουσείο μας.

Επιθυμία και ευχή μας είναι, αυτή η ομαδική κίνηση του Gruppo ΣΙΓΜΑ, να ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας και να λάβει τη θέση που της αξίζει, στον τόπο και την ιστορική στιγμή που γεννήθηκε.

Στο χώρο του καφέ του μουσείου, παρουσιάζονται  έργα που δημιουργήθηκαν στη Ρώμη, την περίοδο 1958-59 και  οπτικοακουστικό υλικό για την διαδρομή του κάθε καλλιτέχνη ξεχωριστά. Έτσι, ο θεατής θα μπορεί να σχηματίσει μια εικόνα τόσο για την ιστορική σημασία του Gruppo Sigma όσο και να αντιληφθεί πόσο αυτή η κίνηση επηρέασε τη σύγχρονη Ελληνική καλλιτεχνική πραγματικότητα.

Στις κύριες αίθουσες του Μουσείου  εκτίθενται  αντιπροσωπευτικά έργα από τη μετέπειτα πορεία του κάθε καλλιτέχνη, και τη συμβολή τους στην εξέλιξη της παγκόσμιας σύγχρονης τέχνης.